Beşinci Kol, Ernest Hemingway’in yazın yaşamı boyunca kaleme aldığı tek uzun oyunudur. Hemingway, Beşinci Kol ve ardından gelen dört öyküsünde, İspanya İç Savaşı sırasında, Franco’nun askerlerine karşı direnerek sokak sokak Madrid’i savunan cumhuriyetçileri anlatır.
General Franco, pek çok bölgede egemenliğini sağlamış olmasına karşın, Madrid sokakları henüz cumhuriyetçilerin elindedir. Madrid’de, dünyanın dört bir yanından gelen devrimciler, faşistlere karşı müthiş bir direniş sergilerler. Franco, şehri dört koldan sarmıştır. Beşinci Kol ise kentin içinde istihbarat, bombalama gibi faaliyetler yürüten, Madrid’in içine sızmış, ajan ve işbirlikçilerden oluşan gizli kola verilen addır. İspanya İç Savaşı’ndan sonra da içerideki işbirlikçileri anlatmak için Beşinci Kol deyimi kullanılagelmiştir. Hemingway’in Beşinci Kol adlı yapıtı, faşistlerin Madrid’deki beşinci koluna karşı cumhuriyetçilerin düzenlediği bir saldırıyı konu alır.
1936’da Florida’da savaş muhabiri Martha Gellhorn ile tanışıp birlikte İspanya’ya giden Hemingway, İspanya İç Savaşı sırasında muhabirlik yaparak kitapta geçen pek çok olaya tanıklık etmiştir. Hemingway, Madrid’in sokaklarını, barlarını, otellerini, kente egemen olan korkuyu, barut kokusunu ama hepsinden önemlisi, direniş ruhunu çok iyi gözlemlemiştir. Beşinci Kol ve ardından gelen dört öykü, Hemingway ile devrimcilerin ruhunu, bir daha ayrılmayacak biçimde birbirine bağlamıştır. Faşistlere karşı savaşırken ölüp ölüp dirilen Madrid sokaklarının ruhudur bu: Ölür ama teslim olmaz. Fidel Castro gibi pek çok lider, Hemingway’in öykülerinden etkilendiklerini söylemişlerdir.
Çev: Saydam Özel
Bilgi Yayınevi
228 sayfa, 2018
Kitapta yer alan, Hemingway’in İspanya İç Savaşı’nı konu alan dört öyküsü: İhbar, Kelebek ile Tank, Çarpışmadan Önceki Gece ve Sırtın Altında. Eğer Çanlar Kimin İçin Çalıyor’u okuyup beğendiyseniz Beşinci Kol’u da mutlaka okumalısınız. İki kitabın ortak noktaları aşk, tutku, direniş ve İspanya. Çanlar Kimin İçin Çalıyor, Guadarrama Dağlarındaki direnişi anlatırken, Beşinci Kol, Madrid sokaklarını savunan cumhuriyetçileri anlatıyor. Bombardıman altındaki oteller, direnişçilerin uğrağı barlar ve giderek tükenen umutlar. Hemingway, Çanlar Kimin İçin Çalıyor’un ilk sayfasına şöyle başlar: Yeryüzünün herhangi bir yerinde bir insan ölürse senin de bir parçan ölür onunla birlikte.
Saydam Özel’in çevirisiyle Bilgi Yayınevi tarafından yayımlanan Beşinci Kol, Ernest Hemingway’in adından çok söz edilen kitaplarından birisi. İspanya’da faşizme karşı savaşanları kalbinize işleyecek bir direnişin öyküsü.
Bu yazı ilk kez Bilgi Yayınevi’nin sitesinde yayınlanmıştır
